پنجشنبه، فروردین ۰۱، ۱۳۹۲

آموزش ساخت ترقه های چهارشنبه سوری

نمیدونم کی این رسم رو پایه گذاری کرد که در چهارشنبه سوری باید حتمن چیزی رو ترکوند و صدایی ایجاد کرد ولی تا جایی که یادمه پدرم هم در دوران کودکی ترقه بازی میکرده و میشه گفت پس تا حدود 70 سال پیش این رسم بوده . در زیر چند روش برای ساخت ترقه رو مینویسم ولی نوشتن این مطالب دلیل بر تائید این کار و یا درست کردنشون نیست و تنها برای آگاهی شما نوشته میشه که بدونین این مواد چی هستن و چطور تهیه شده و چه خطرات بزرگی در کمین کودکان شماست که اگر برن به سمت این مواد . چون من یادم میاد وقتی ما بچه بودیم , پدر و مادرهای ما وقتی با این چیزها بازی میکردیم تازه کیف هم میکردن و آگاهی اینو نداشتن که چقدر میتونست این مواد برای ما خطرناک باشه و تازه خودشون هم از ما میگرفتن و میترکوندن و عشق میکردن :

شما یادتون نمیاد !! زمان ما از گوگرد کبریت برای ترقه بازی استفاده میشد . البته پیش از اون فشفشه های دو زاری ای هم بود که دونه ای 5 زار میفروختن و از هر ده تاش یکی روشن میشد و فشی میکرد و تموم میشد . یا ترقه های تفنگ های ترقه ای بود بصورت گرد و یا نواری و کودکی ما در اونها خلاصه شده بود . وقتی که یک پدر نیامرزیده ای فهمید که گوگرد کبریت رو اگر بهش فشار ناگهانی وارد بیارن میترکه و صدا میده , دیگه این شد ترقه رایج زمان . چهارشنبه سوری ها که میشد , نون بقال ها توی روغن بود و کبریت بود که میفروختن به بچه ها . دونه ای یک تومن هر قوطی کبریت . اوایل مقداری گوگرد کبریت رو میذاشتن روی جدول جوب و یک سنگ مرمر هم روی گوگرد میذاشتن و روش پا میکوبیدن و تق صدا میداد و همه عشق میکردن . در واقع علت اصلی انفجار گوگرد کبریت , دو ماده فسفر و پتاسیم کلرات هست که ضربه زدن به این ترکیب باعث انفجار میشه . بعد سر و کله دارت پیدا شد !

- دارت / چپق : این دو وسیله هم از ابتکارات دوران ما بود . دارت در واقع همون دارتی بود که برای ورزش دارت و زدن به هدف استفاده میشد . تیر های دارت از دو تکه تشکیل شده و قسمت پشتی که چهار پر هست و از جنس پلاستیک و قسمت جلویی که مخزنی برنجی داره و پیچ میشد توی قسمت پلاستیکی و نوکش هم سوزن یا میخ داره . دارت رو از وسط باز میکردن و نوک سوزن یا میخ اونو روی آتش داغ کرده و بصورت معکوس توی بدنه چهار پر دارت فرو میکردن طوریکه مخزن در بالا قرار میگرفت . سپس یک عدد پیچ مناسب با سوراخ مخزن دارت انتخاب کرده و بالا پیچ رو کش می بستن و انتهای کش رو هم به بدنه دارت گره میزدن . بعد گوگردهای کبریت رو توی مخزن دارت میریختن و پیچ رو سرش میذاشتن و دارت رو به هوا پرتاب میکردن . چون سر مخزن دارت سنگین بود وقتی میرفت بالا با سر می اومد پایین یا در واقع با همون قسمتی که پیچ روش بسته شده بود و به محض اینکه به زمین برخورد میکرد ضربه پیچ به گوگرد وارد میشد و انفجار ایجاد میکرد . درست مثل تفنگ که ماشه به چاشنی میخوره و باعث انفجار باروت در داخل پوکه فشنگ میشه .
چپق هم چیزی شبیه همین بود . سر برنجی دارت رو در میاوردن و چون انتهاش میخ داشت اونو با چکش توی انتهای چوبی شبیه دسته بیل یا جارو یا چوبدستی فرو میکردن . همون پیچ رو هم انتخاب میکردن و انتهای کش رو به چوب میبستن و مخزن رو از گوگرد پر میکردن . شکلش درست مثل چپق میشد و انتهای چوب رو توی دست میگرفتن و سر اونو به دیوار یا جدول جوب میکوبیدن و منفجر میشد . بعد اکلیل و سرنج به بازار اومد .

- نارنجک : سال 1368 بود که نارنجک در ایران رواج پیدا کرد . تا پیش از اون از دارت و چپق که مهماتشون گوگرد کبریت بود استفاده میشد . اما در این سال چیزی به شدت جذاب و عجیب به بازار اومد به اسم نارنجک ! ترکیب اصلی نارنجک از اکلیل و سُرنج هست . سُرنج پودر شیمیایی – صنعتی قرمز رنگی هست که برای ساخت ضد زنگ استفاده میشه و اونو با تینر روغنی و چند ماده دیگه ترکیب میکنن و میشه ضد زنگ و روی فلز میمالن مثل رنگ تا جلوی زنگ زدگی فلز رو بگیره . اکلیل هم با اکلیل های آرایشی فرق داره و گرد بسیار نرمی هست که برای متالیک کردن رنگ های صنعتی بخصوص رنگ اتومبیل کاربرد داره . ترکیب این دو ماده با هم , باعث بوجود اومدن یک ماده به شدت آتش زا و انفجاری رو میده ولی به تنهایی هیچ کدوم این دو ماده خطرناک و قابل انفجار نیستن و تنها اکلیل در صورت تماس با آتش , قابلیت سوختن رو داره .
روش کار به این صورته که نسبت یک به سه ( به دلیل ایمنی نسبت مواد رو نمی نویسم ) , این دو ماده رو با هم ترکیب کرده و ماده به دست اومده همون به اصطلاح اکلیل – سُرنجه که باعث انفجار میشه . یک تکه نایلون فریزری یا هر نایلونی رو به صورت مربع بریده و مقداری سنگ ریزه وسط اون میریزین و مقدار کمی هم از این اکلیل ترکیب شده وسط سنگ ها ریخته و سپس نایلون رو جمع کرده از اطراف و به شکل توپ در میارین . حالا با چسب مخصوص برق کاری , دور تا دورش رو خوب میپیچین و تمام . به محض پرتاب کردن و افتادن این توپ کذایی روی زمین یا برخودش با دیوار یا ضربه خوردن بهش , منفجر میشه و مثل نارنجک ترکش هایی از سنگ هایی که داخلش هست رو به اطراف پرتاب میکنه . دلیل خطرناک بودنش اینه که اولن این ماده به شدت حساس هست نسبت به ضربه و بعد نسبت به آتش . در موقع بستنش اگر فشار زیادی وارد بشه توی دست , ممکنه بترکه و شخص دچار سوختگی شدید و کوری بشه که کوری بر اثر آتش و پرتاب سنگ ها به چشم هست . خیلی دیده شده که در دست افراد این نارنجک ها ترکیدن و یا با انداختن اونها جلوی مردم و پخش شدن سنگ ها به سمت صورت و چشم , فجایع زیادی آفریده شده . همچنین موقع ترکیب اکلیل با سرنج خیلی دیده شده که این مواد ناگهان آتش گرفتن و فاجعه آفریدن بخصوص موقع مخلوط کردن اونها با وسائل فلزی مثل قاشق .

- کاربیت : سنگ کاربیت یک سنگ معدنی هست که برای جوشکاری در گذشته به کار میرفت . زمانیکه روی این سنگ آب ریخته میشه , گاز اسیتیلن تولید میکنه و این گاز به شدت آتشزاست . در گذشته و پیش از اختراع این نارنجک ها , پدران ما از کاربیت استفاده میکردن . قوطی خالی شیر خشک رو میگرفتن و درب اونو سوراخ ریزی میکردن و سپس یک تکه از این سنگ رو با مقداری آب توی قوطی انداخته و صبر میکردن گاز تولید بشه و سپس با روشن کردن کبریت و نزدیک کردنش به اون سوراخ باعث انفجار و صدای بسیار بلندی میشدن .

- یک روش دیگه بود که بیشتر برای مردم آزاری در مدرسه ها کاربرد داشت . ترکیب پرمنگنات پتاسیم با گلیسیرین باعث ایجاد یک ماده آتش زای تاخیری میکرد . مقداری پرمنگنات پتاسیم رو توی سطل آشغال میریختن و چند قطره هم گلیسیرین روی اون ریخته و میرفتن پی کارشون . بعد از حدود یک تا دو دقیقه این ماده شروع به دود کردن و به ناگهان آتش گرفتن میکرد و نه مقصری مشخص میشد نه کسی محکوم و در عوض کلاس تعطیل میشد ! توجه داشته باشید که ما دو جور پرمنگنات داریم و فقط نوع پتاسیم دار اون در ترکیب با گلیسیرین آتش میگیره !

هیچ نظری موجود نیست: