** توجه !! این مطلب برای کسانی مفیده که از دوربین های نیمه حرفه ای SLR Like یا دوربین های حرفه ای DSLR استفاده میکنن !! برای دوربین های معمولی و کامپکت کارآیی نداره . برای دیدن عکس ها در اندازه واقعی روی اونها کلیک کنید .
در عکاسی حرفه ای یادگیری چند اصل یکی از ضروریات گرفتن عکس های جالب و با کیفیت هست که عکاس با دونستن اونها و استفاده از ذوق و سلیقه و ابتکار خودش میتونه بهترین تصاویر رو خلق کنه . به همین منظور و برای آشنایی بیشتر شما با این تکنیک ها , سعی کردم دروسی رو که به تمرینات بسیار زیاد و کلاسهای پر هزینه و زمان گیر نیاز داره تا حد ممکن خلاصه و ساده و قابل فهم برای عموم بکنم و امیدوارم که مفید باشه :
- دیافراگم : 
دیافراگم به معنی پرده ست و در دوربین عکاسی وظیفه ش تعیین مقدار نور . مقدار نوری که از لنز به سنسور دوربین تابیده میشه بوسیله دیافراگم کنترل میشه . در واقع دیافراگم در دوربین , پره های فلزی ریزی هستن که تنگ و گشاد میشن که بهش دیافراگم گفته میشه . رنج دیافراگم بر خلاف معمول بطور معکوس عمل میکنه . به این ترتیب که اگه دیافراگم عدد کوچکی رو شامل بشه , دهانه دیافراگم گشاد و نور بیشتری به سنسور تابیده میشه و هر چقدر عدد دیافراگم بزرگتر باشه , دهانه دیافراگم تنگ تر و نور کمتری به سنسور تابیده میشه .
به این ترتیب زمانیکه در محیط پُر نور هستیم , باید از دیافراگم های بالا استفاده کنیم و زمانیکه در جای کم نور هستیم مخصوصن در شب هنگام , از دیافراگم با عدد کوچکتر یا همون دهانه گشادتر . در واقع عملکرد دیافراگم مثل مردمک چشم انسان میمونه . در نور شدید آفتاب , مردمک چشم تنگ تر میشه و در شب و نور کم مردمک چشم گشاد میشه !
به همین ترتیب باید در مکانهایی مثل داخل منزل , هنگام غروب , در سایه های تاریک , در شب که میخواهیم بدون فلاش عکاسی کنیم , از دیافراگم با عدد کوچک استفاده کنیم . برای مثال : در هنگام غروب آفتاب و بدون فلاش در صورت ساپورت لنزمون به دیافراگم های کوچک , از دیافراگم 2,8 یا 3,5 استفاده میکنیم و در عکاسی در نور خورشید از دیافراگم 9 تا رنج 16 و یا بیشتر بسته به نوع عکاسی , استفاده میشه . علامت اختصاری دیافراگم F هست که استاندارد اون هم به این ترتیبه : F1 – F1.4 – F2 - F2.8 – F4 - F5.6 – F8 – F11 – F16 – F22 - F32 که در دوربینهای مختلف متفاوت هست این اعداد ولی روال کلی یکیه و گاه بعضی دوربین ها فقط رنج خاصی از این اعداد رو ساپورت میکنن .
** نکته بسیار مهم : کم و زیاد کردن عدد دیافراگم باعث ایجاد عمق میدان در عکس میشه که این عمق میدان در دوربین های حرفه ای بیشتر به چشم میاد و کاملن مشهود هست . یک مثال : برای زیباتر شدن عکس های پرتره یا گرفتن عکس از اجسامی که فضایی باز در پشتشون قرار داره ؛ از دیافراگم کم یا عدد کوچک استفاده میشه . این کار باعث میشه فضای پشت جسم تار و محو بیافته و جسمی که روی اون فوکوس شده , شفاف بشه . حالا اگه همین کار رو با دیافراگم بالاتر یا عدد بزرگتر انجام بدین , هم خود جسم و هم پشت زمینه جسم کاملن واضع در عکس دیده میشن !
- شاتر :
شاتر هم یک نوع پرده یا دریچه ست و فرقش با دیافراگم اینه که در مرکز دارای سوراخ نیست و در ضمن متحرک هم هست . یعنی زمانیکه شما دکمه عکس گرفتن یا دکمه شاتر رو فشار میدین تا از صحنه ای عکس بگیرین , شاتر یکبار کنار میره و دوباره به جای اولیه بر میگرده . این رفت و برگشت , زمانی داره که بوسیله عکاس در سوژه های مختلف و یا تنظیمات مختلف عدد F یا دیافراگم , متفاوت هست و نوع و کیفیت عکس و حتا تکنیک عکس به اون بستگی داره . این سرعت ها میتونه از یک ثانیه تا حتا چند دقیقه و چند ساعت طول بکشه تا یک هزارم یا دو هزارم ثانیه یا بیشتر که عکاس اونو تعیین میکنه !
خب , حالا همین رفت و برگشت یا باز و بسته شدن این پرده خودش باعث تابیده شدن نور به سنسور , به مقداری میشه که عکاس تعیین کرده . مثلن شما در شب میخواهین از یک سوژه نورانی بدون فلاش عکس بگیرین . در چنین حالتی , عکاس سرعت شاتر رو برای مدت زمانی طولانی تنظیم میکنه تا بتونه تمام نور اون جسم و یا فضای پیرامونش رو در عکس منعکس کنه . طبیعیه که در شب نور بسیار کمه و در روز نور بسیار زیاد . هر چقدر مقدار باز موندن دریچه شاتر بیشتر باشه , نور بیشتری به سنسور تابیده میشه و هر چقدر نور بیشتر باشه , سرعت شاتر باید سریعتر باشه تا نور خیلی کم به سنسور تابونده بشه .
* یک مثال واضح تر : در دوربین های عکاسی فیلمی , همه میدونیم که اگه فیلم رو از محفظه در بیاریم و در تابس نور قرار بگیره , تمام نگاتیو میسوزه . کاغذ عکاسی هم کاغذی هست بسیار حساس به نور . یعنی نور باید از توی عدسی یا لنز با سرعت مناسب به روی کاغذ عکاسی تابیده بشه تا اون قسمت ها حک بشه یا به اصطلاح بسوزه و بعد از ظاهر کردن فیلم , قسمت های سوخته شده تبدیل به تصویر میشن . حالا اگه تنظیمات عکاس اشتباه باشه , عکس تار یا بی کیفیت یا حتا خیلی نورانی یا تاریک به نظر میاد . چنین اتفاقی در دوربین دیجیتال هم رخ میده با این فرق که دیگه فیلمی در کار نیست و یک سنسور وجود داره در جای فیلم و تمام این اعمال روی اون سنسور شکل میگیره و بعد روی حافظه دوربین ذخیره میشه . پس وقتی ما در نور روز یا نور شدید هستیم , سرعت شاتر یا باز و بسته شدن این دریچه باید بسیار سریع باشه تا این عمل سوزانده شدن توسط نور , مدت کمی اتفاق بیافته و عکس کیفیت خوبی پیدا کنه . اگه در طول روز ما نور زیادی به سنسور بتابونیم یا در واقع سرعت شاتر رو بیاریم پایین و مثلن 2 تا 3 ثانیه شاتر باز بمونه و بعد بسته بشه , عکس ما کلن میسوزه یا تمام عکس سفید می افته . به همین شکل در شب اگه ما سرعت شاتر رو بالا ببریم و با سرعت زیاد عکس بگیریم , عکس ما کاملن تاریک می افته و چیزی در اون ثبت نمیشه ! از همین دو اصل ساده شما میتونین پی به اهمیت و کارکرد شاتر ببرین و بدونین که در شب سرعت شاتر چه بوسیله عکاس و چه بوسیله تنظیمات اتوماتیک دوربین , کم میشه و در روز زیاد .
طرز نمایش سرعت شاتر در دوربین به صورت : 1/1000 – 1/125 - 1" و غیره هست . یا در واقع استاندارد اون به شکل زیر نمایش داده میشه :
1 – 1/2 – 1/4 – 1/8 – 1/15 – 1/30 – 1/60 – 1/125 – 1/250 – 1/500 – 1/1000 – 1/2000 و ...
همونطور که اعداد بالا رو میبینین , اعداد هر بار 2 برابر شدن که در اصطلاح به این فاصله ها استپ گفته میشه . مثلن از 1/250 به 1/500 رفتن دو استپ فاصله هست .
علامت ( " ) در کنار اعداد , نشون دهنده ثانیه هست . پس اگه در دوربین شما در کنار مثلن عدد 5 این علامت دیده شد , بدونین دوربین 5 ثانیه مکث میکنه برای عکاسی : 5" . یا در بعضی دوربین ها عدد 30 بجای عدد 1/30 نوشته میشه که شما با نگاه کردن به نبود علامت ( " ) متوجه این موضوع میشین . مثلن اگه در دوربینی عدد 60 نوشته شده باشه شما میدونین که منظور 1/60 ثانیه هست .
** نکته بسیار مهم : بین تنظیم دیافراگم و مقدار حساسیت یا ایزو و سرعت شاتر یک رابطه تنگاتک وجود داره که باید رعایت بشه . مثال زیر کاملن این رابطه رو نشون میده :
فرض میکنیم در محیطی هستیم که هوا ابری هست . در این موقع ما تنظیماتمون باید اینطور باشه :
ایزو : 100 – سرعت شاتر 1/125 و دیافراگم F 5.6 . حالا وقتی میخواهیم سرعت رو از 1/125 به 1/250 بالا ببریم یا در واقع یک استپ سرعت رو بیشتر کنیم تنظیمات ما به این شکل تغییر میکنه :
دیافراگم به F4 تغییر میکنه یا مقدار ایزو رو به ISO200 تغییر میدیم . پس نتیجه میشه اینکه وقتی سرعت شاتر یک استپ افزایش پیدا میکنه , برای اینکه مقدار روشنایی تغییر نکنه , مقدار دیافراگم رو یک استپ باز میکنیم یعنی عدد پایین تر انتخاب میکنیم و یا مقدار حساسیت یا ایزو رو یک استپ افزایش میدیم !
** نکات مهم : در صورتیکه در شب با سرعت پایین شاتر , عکسی گرفته بشه , یک اتفاق می افته که رعایت اون توسط عکاس ضروریه ! استفاده از 3 پایه ! تار شدن تصویر در سرعت های پایین اتفاق می افته و دلیل اون این هست که دوربین در سرعت های پایین باید حتمن بی حرکت و ثابت باقی بمونه و کوچکترین حرکتی باعث تار شدن تصویر میشه . به همین دلیل در عکاسی شب , حتمن باید از 3 پایه استفاده کرد در غیر اینصورت عکس شما تار می افته .
نکته بعدی اینکه باید بدونین وقتی سرعت از 1/30 ثانیه پایین تر میاد , عکس روی دست تار میشه و باید از 3 پایه استفاده کرد و این هم اصل مهم دیگه ای هست که باید رعایت بشه . در سرعت های بالاتر نیاز به 3 پایه نیست مگر در شرایط خاص !
کاربرد سرعت شاتر برای گرفتن عکس از اشیای در حال حرکت هم هست مثل گرفتن عکس از اتومبیل یا پرندگان در حال حرکت که اتومبیل شفاف می افته و محیط اطراف تار و نشون دهنده اینه که اتومبیل در حال حرکته و به زیبایی عکس شما کمک زیادی میکنه .
کاربرد معمول دیگه اون برای عکاسی در شب هست . مخصوصن عکاسی از ستارگان که چند ساعتی باید شاتر باز بمونه . همچنین عکاسی از آب جاری هست یا آبشار که جریان آب بصورت نقاشی و بسیار زیبا در میاد و محیط اطراف بصورت واقعی و صحنه ای بسیار زیبا خلق میکنه و موارد گوناگون بسیاری که سرعت شاتر صحنه های زیبایی رو خلق میکنه ...
- ایزو – ISO :
ایزو یا حساسیت سنسور , جزو یکی از نکات بسیار مهم عکاسی حرفه ای هست که رابطه بسیار تنگاتنگی با دیافراگم و شاتر داره . هر چقدر مقدار حساسیت سنسور یعنی ایزو رو بالاتر ببریم , سنسور در نور کم بهتر جواب میده و برعکس , در نور زیاد حساسیت سنسور رو پایین میارن . در واقع هر چقدر مقدار ایزو بالاتر باشه , نور بیشتر میشه و هر چقدر ایزو کم باشه , نور هم کمتره . هر چند این مورد در روز چندان محسوس نیست اما عکاسی در شب , بسیار تعیین کننده میشه !
**نکته مهم : وقتی که مقدار حساسیت بالا برده میشه , یک مشکل در عکس ایجاد میشه و اون هم ایجاد نویز در عکس هست . در عکس هایی که مدت طولانی شاتر باز میمونه و حساسیت هم بالاست , نویز کاملن مشهوده . مقدار نویز در دوربین های نیمه حرفه ای به مراتب بیشتر از دوربین های حرفه اس هست به دلیل اینکه اندازه سنسور دوربین های حرفه ای بزرگتره . برعکس هر چقدر در طول روز مقدار ایزو یا حساسیت پایین باشه , کیفیت عکس بسیار عالی میشه و نویز از بین میره .
برای مثال زمانیکه شما در غروب میخواهین عکاسی کنین , مقدار ایزو رو باید بالاتر از 200 ببرین یعنی روی 400 تا 800 تا عکس شما تار نشه . مگر اینکه از 3 پایه استفاده کنین . با اینحال این کار باعث ایجاد نویز ناخواسته در عکس خواهد شد . ایزو در دوربین ها بطور معمول به شکل :
ISO 25 – 50 - 80 – 100 – 200 – 400 – 800 – 1600 – 3200 - 6400 دیده میشه که بسته به نوع دوربین این اعداد متغیر هستن و اغلب از ایزوی 100 تا 1600 رو دارا هستن .
- نور سنجی :
در دوربین های دیجیتال یک ابزار بسیار مفید در داخل دوربین کمک حال عکاس هست به اسم نور سنج که با کمک اون سرعت تقریبی شاتر رو میتونین تنظیم کنین و با نور سنج های دستی فرق داره و بسیار ساده تر هست و با اینکه دقیق نیست ولی به عکاس کمک بسیار زیادی میکنه . شکل نور سنج در دوربین های مخلفت فرق میکنه . در بعضی بصورت نمودارهای هیستوگرام و در بعضی بصورت خطی دیده میشه و در بعضی هم فقط بصورت ارقامی که مثبت یا منفی میشن ولی در همه انواع اساس بر صفر کردن تنظیم هست ! در دوربین های نیمه حرفه ای , نور سنج زمانی به درستی عمل میکنه که روی صفر قرار بگیره و از رنگ قرمز خارج و به رنگ سفید یا سبز در بیاد . در دوربین های حرفه ای چون اکثرن پیش نمایش ندارن , نور سنج رو باید به مرکز یا عدد صفر کشوند و بعد عکس گرفت . هر چند چون این نور سنجی کاملن دقیق نیست شما میتونین مقدار نور رو در روز حتا کمی کمتر کنین و منفی بشه و در شب حتا بیشتر کنین و مثبت بشه . مثلن وقتی نور در روز خیلی شدید هست , نور سنج میتونه اشتباه محاسبه کنه سرعت شاتر رو . به همین دلیل شما میتونین کمی مقدار نورسنج رو پایین تر بیارین تا عکس از سفیدی و محو شدگی در بیاد و در شب هم به همین شکل . کلن بطور معمول + - یک درجه کمتر یا بیشتر گرفته میشه !
جمع بندی کلی :
در اینجا با 3 مبحث مهم عکاسی آشنا شدین . حالا با دونستن این موارد شما میدونین که وقتی در روز میخواهین عکس بگیرین مقدار ایزو باید کمترین حد باشه یا در حد نرمال 100 . دیافراگمتون بین 8 تا 11 باشه و سرعت شاتر هم بسته به نور سنج دوربین , در مرکز باشه یا سرعت های بالا مثل 1/1000 و غیره ... . یا در هنگام عکاسی در شب از یک جسم ثابت حالا شما یاد گرفتین که مقدار ایزو رو در حد نرمال 400 تا 800 تنظیم کنین و مقدار اف رو در کمترین حدی که لنز بهتون اجازه میده بذارین و سرعت رو هم روی 2 تا 5 و حتا 15 ثانیه , کم و بیش , تنظیم کنین .
